Pocitelj, małe, ale ogromnie malowniczo położone na stromym wzgórzu nad rzeką Neretwą miasteczko w Hercegowinie. O jego historii można powiedzieć wiele. Także to, że było m.in. siedzibą adriatyckich piratów.
Tour de Europe 2013, dzień 4 (poprzedni wpis z trasy: Południe Bośni i Hercegowiny). Pocitelj stanowił ważny punkt na trasie czwartego dnia naszej podróży do Turcji, odcinku bośniacki Mostar – czarnogórski Kotor. Przygotowani byliśmy na malowniczą twierdzę nad rzeką, ale rzeczywistość zdecydowanie nas zaskoczyła. Pozytywnie zaskoczyła.
Najpierw jednak innego rodzaju zaskoczenie. Jadąc główną drogą i mijając znaki miejscowości Pocitelj, minęliśmy strome wzgórze z twierdzą, nie znajdując… drogi wjazdowej na górę. Z przyzwyczajenia spodziewaliśmy się, że po prostu wjedziemy na górę i pozwiedzamy, a tu zonk. Drogi wjazdowej nie ma, czyli do twierdzy dojdziemy pieszo. Nie to, żeby nam to specjalnie przeszkadzało. A droga podobno jest, ale kompletnie nie oznakowana i trzeba wiedzieć, którędy jechać, by dostać się na górę. Koniec końców zostawiamy samochód na dużym (i bezpłatnym) parkingu przy głównej drodze i rozpoczynamy wędrówkę w górę.
Historia Pocitelja jest burzliwa i niestety bardzo krwawa. Pierwsza twierdza stała tu już za czasów rzymskich. Na jej podstawach postawiono nową w XIV w. na rozkaz bośniackiego króla Tvrtka I, pod którego rządami Bośnia przeżywała swoje lata świetności. Ale wcześniej siedzibę urządzili sobie tutaj piraci, grabiący statki na połaciach Adriatyku. W wieku XV miasto zajęli Węgrzy i ponownie rozbudowali twierdzę. Kolejna rozbudowa to już dzieło Turków z XVIII wieku.
Nie ma aktualnych danych demograficznych, dotyczących Pocitelja. Ostatnie, z 1991 r. mówiły o 900 mieszkańcach, z których niemal 3/4 stanowili muzułmańscy Bośniacy. W czasie wojny domowej byli oni celem ataków zarówno Serbów, jak i Chorwatów – większość wymordowano. Znacznie ucierpiały także zabytki miasta, wieże twierdzy i meczet. Podczas naszej wizyty miasto wyglądało niemal jak wymarłe, choć domostwa były zadbane i raczej zamieszkane. Gdzieś wyczytaliśmy, że mieszkańcy w okresie letnim wyjeżdżają, by uniknąć zalewającego wzgórze natłoku turystów. Choć tych turystów w pierwszych dniach sierpnia nie było za wielu, w zasadzie obok nas nie widzieliśmy nikogo…
Na teren miasta wchodzimy dawną bramą miejską i od razu zaczynamy wspinać się kamiennym chodnikiem w górę. Mijamy nieliczne kobiety przy stoiskach z pamiątkami i stajemy przy pierwszym zabytkowym obiekcie – medresie, czyli dawnej muzułmańskiej szkole, pochodzącej z XVII wieku. Składała się ona z pięciu klas oraz sali konferencyjnej (świetlicy). Każde z tych pomieszczeń przykryte jest osobną kopułą – klasy pięcioma mniejszymi, a świetlica największą. Medresa została zburzona w czasie wojny domowej, ale została odbudowana.
Idziemy w górę. Docieramy do meczetu Hadżi-Alija, zbudowanego w 1563 r. na planie kwadratu, przykrytego kopułą. Kopuła i minaret zostały zburzone w czasie wojny domowej, kiedy to Chorwaci meczet zaminowali, a Serbowie ostrzelali. Meczet znany jest ze swoich świetnych właściwości akustycznych, był jednym z ważniejszych meczetów w całym regionie.
Nieco poniżej meczetu stoi dom Gavrankapetanović’ów, jeden z najważniejszych przykładów architektury domów w Pocitelju, należący niegdyś do jednej z najważniejszych rodzin w mieście. Po II wojnie światowej, gdy Pocitelj stał się mekką artystów, władze przekształciły dom w artystyczną kolonię (i hotel dla nich). Do dziś znany jest jako „kolonia artystów”, tak też jest opisywany w przewodnikach i na tablicach w mieście.
Jeszcze niżej stoi charakterystyczna wieża zegarowa, jakich kilka wybudowano w regionie (podobną widzieliśmy w Mostarze). Nie jest znana data jej wybudowania, przypuszcza się że pochodzi z końca XVII wieku. Podstawa jest niemal kwadratowa, wysokość wieży to 16 metrów. Mechanizm zegarowy nie zachował się do czasów dzisiejszych, po zegarach pozostały jedynie dziury. Dzwony z wieży zostały przetopione w 1917 r. na amunicję przez Austriaków.
I znów w górę. Docieramy do twierdzy, a dokładnie do głównej wieży twierdzy, wieży Gavrankapetanović’ów. Jej mury otaczały kiedyś miasto, do którego prowadziły dwie główne bramy (jedną z nich weszliśmy) i dwie mniejsze. Miasto otaczał także wał i fosa. Wybudowano też dwa bastiony obronne. Jeden z nich (bastion Pashy ze świetnym widokiem na miasto i rzekę Neretwę) także odwiedziliśmy.
W dół schodzimy, starając się wybierać inną trasę wśród malowniczo położonych kamiennych domków, otoczonych kamiennymi ścieżkami, wijącymi się w dół i rozwidlającymi się co kilkadziesiąt metrów, jakby zapraszając do zaglądania w coraz nowe zaułki miasta Pocitelj…
Jedziemy dalej na południe Bośni i Hercegowiny. Dziś opuszczamy ten kraj – najbliższy nocleg to już Kotor w Czarnogórze. Ale zanim o Czarnogórze, popełnimy jeszcze wpis „zaangażowany” o tym, co dowiedzieliśmy się i co widzieliśmy w kwestii stosunków pomiędzy narodami w Bośni i Hercegowinie.
Pełna galeria zdjęć z miasta Pocitelj znajduje się na osobnej stronie naszego bloga oraz na naszym profilu na Facebooku.
