W starożytności Kourion był jednym z najważniejszych miast na Cyprze, stolicą jednego z miejscowych królestw. Do dziś jego historia znana jest bardziej w zarysach niż w szczegółach, ale ogrom pozostałości daje wyobrażenie dawnej potęgi miasta.
Cypr 2015, dzień 6 (poprzedni wpis: Petra tou Romiou – legenda goni legendę). Trasa pomiędzy Pafos a Limassol to prawdziwa skarbnica cypryjskich atrakcji. Pokazywaliśmy Wam już na blogu Palaipaphos (ruiny pierwotnej lokalizacji Pafos) oraz Petra tou Romiou, czyli skałę Afrodyty. Kolejnym absolutnie obowiązkowym przystankiem są, znajdujące się jakieś 20 km na zachód od Limassol, ruiny starożytnego miasta Kourion.
Ruiny Kourionu leżą na terenie jednej z brytyjskich eksklaw na Cyprze – terenów wyłączonych spod panowania cypryjskiego, będących zamorskimi terytoriami Wielkiej Brytanii, służącymi w większości jako bazy wojskowe. Ale na mocy porozumień, zawartych z Brytyjczykami, tereny wykopalisk historycznych wyłączone są z kolei z terenów brytyjskich i są pod zarządem Cypru – Kourion jest więc taką „enklawą w eksklawie” 🙂
Wg tradycji, Kourion założony został przez Koureasa, syna mitologicznego króla Cypru Kinyrasa, który z kolei miał być synem samego Apollina. Zagmatwane mity greckie mają jednak co najmniej dwie wersje: jedna mówi, że Kinyras miał dwóch synów, w tym Koureasa (od niego miała pochodzić nazwa miasta), a druga, że synem Kinyrasa był… Adonis, późniejszy partner Afrodyty. W tej drugiej wersji nie ma nic o Kourionie. Ale legendę dobiera się do miejsca, więc nawet w oficjalnych ulotkach dostępnych na miejscu znajdziecie info o Koureasie.
Historycznie założenie miasta miało miejsce prawdopodobnie gdzieś ok. 2000 lat p.n.e., ale nie ma na to ostatecznych dowodów. Przyjmuje się więc, że Kourion założony został przez kolonizatorów z Argos – antycznego miasta na greckim Peloponezie, w XIII w. p.n.e., czyli w czasach kultury mykeńskiej. Ale z tych czasów nie zachowało się w Kourionie praktycznie nic – wszystko, co możecie tu zobaczyć, pochodzi z czasów rozkwitu miasta – z okresu hellenistycznego, rzymskiego i z okresu wczesnego chrześcijaństwa. Najstarsze zachowane elementy pochodzą z IV w. p.n.e.
Swoją świetność rozwijał Kourion przez wieki, będąc momentami samodzielnym królestwem, a czasem zawierając „słuszne” dla siebie sojusze. Popierał Persów, gdy ci najeżdżali Cypr, a potem Aleksandra Wielkiego, gdy ten odbijał Cypr z rąk Persów. Dzięki temu unikał kar ze strony zwycięskiej armii i ciągle się rozwijał. W połowie I w. p.n.e. Kourion wraz z całym Cyprem dostał się we władanie Rzymian, pod których rządami dotrwał w zasadzie do własnego końca. Okres rzymski to okres największego rozkwitu miasta i budowy wszystkich najważniejszych, zachowanych do dziś zabudowań i obiektów.
Zasadniczy „koniec” Kourionu to IV w. n.e., kiedy to seria następujących po sobie trzęsień ziemi dosłownie zdemolowała miasto. Zostało ono częściowo odbudowane, ale nie odzyskało już dawnej świetności. Ostatecznie opuszczono go w VII w., pod naporem coraz bardziej uciążliwych najazdów arabskich. Siedzibę biskupią przeniesiono do pobliskiego Episkopi, a Kourion znikł na dobre z kart historii. To, co dziś widać w ruinach, to ciekawe nagromadzenie hellenistycznych i rzymskich obiektów, przez wieki zmieniających swoje zastosowanie. Pogańskich świątyń, przekształcanych z czasem w chrześcijańskie. Pięknych i cennych mozaik, także ze scenami pogańskimi, znajdujących się obok ruin wczesnochrześcijańskich bazylik. Prawdziwa podróż przez historię.
Jeżeli chcecie w całości zwiedzić pozostałości Kourionu, musicie zarezerwować sobie na to co najmniej kilka godzin. I ze względu na ich rozległość, i ze względu na to, że tak naprawdę będziecie musieli zatrzymać się w czterech różnych miejscach. Ich kolejność zależy od kierunku, z którego nadjeżdżacie. Jeśli jedziecie tak jak my, z zachodu (czyli z Pafos), to będą to: sanktuarium Apollina Hylatesa, stadion z ruinami wczesnochrześcijańskiej bazyliki, właściwe ruiny Kourionu oraz muzeum archeologiczne we wsi Episkopi.
Sanktuarium Apollina Hylatesa znajduje się jakieś 2 km na zachód od ruin właściwego Kourionu. Miejsce to było jednym z najważniejszych obiektów kultu religijnego na Cyprze przez długie wieki starożytności. Istniało już prawdopodobnie w XIII / XII w. p.n.e. i aż do czasów późnego Rzymu było utrzymywane, przebudowywane i rozbudowywane – na ruinach starszych świątyń i zabudowań budowano stopniowo nowe. Dopiero nadejście chrześcijaństwa spowodowało ostateczny upadek sanktuarium – zakazano wtedy czczenia pogańskich bogów.
Najstarsze zachowane tu elementy pochodzą z VIII / VII w. p.n.e. – są to m.in. pozostałości po archaicznym ołtarzu, przy którym przybywający tu pielgrzymi składali swe dary. Z okresu hellenistycznego pochodzi część zabudowań po wschodniej stronie, w tym domy mieszkalne kapłanów. Największy okres rozbudowy przypadł na I / II w. n.e., czyli czasy rzymskie, kiedy powstała tu monumentalna świątynia Apollina oraz święta droga oraz dormitorium, czyli „hostel” dla bardzo licznie przybywających pielgrzymów. Potem, za czasów cesarza Trajana, dołożono jeszcze m.in. publiczne łaźnie. Sanktuarium zniszczone zostało przez trzęsienia ziemi w IV w. n.e., co przy jednoczesnym początku „panowania” chrześcijaństwa spowodowało jego ostateczny upadek.
Drugi punkt na mapie Kourionu to starożytny stadion, a w zasadzie jego bardzo widoczny zarys. Wybudowany został w II w. n.e. i dziś jest ponoć jedynym zachowanym na Cyprze antycznym stadionem. Jego widownia mieściła ponad 6 tys. osób. Używany był głównie do starożytnych igrzysk sportowych, a zniszczony został, tak jak i reszta Kourionu, przez trzęsienia ziemi w IV w. n.e. Nieco na wschód od stadionu (jeśli stoicie przed nim – na prawo) w zasięgu wzroku znajdują się ruiny bazyliki, wybudowanej prawdopodobnie na przełomie V / VI w. n.e., użytkowanej jako miejscowa katedra aż do opuszczenia miasta przez mieszkańców. Ale na jej terenie znaleziono także sporo pozostałości z czasów hellenistycznych, co sugeruje, że wcześniej miejsce to także było miejscem kultu religijnego.
Czas na właściwe ruiny Kourionu. Widać je już ze wzgórza z ruinami bazyliki obok stadionu, ale widać ich zachodni kraniec – choć jest tu brama wjazdowa, to nie da się tędy dostać na teren wykopalisk. Wzgórze Kourionu należy objechać dookoła – właściwy wjazd znajduje się od wschodniej strony. Samochodem wjeżdża się na szczyt wzgórza, gdzie znajduje się duży parking. Po drodze są kasy biletowe, gdzie uiszcza się opłatę za wstęp. W centrum turystycznym przy parkingu bierzemy mapkę ruin i… idziemy na długi spacer ścieżkami historii.
Niemal od razu stajemy przez willą Eustoliusa, bogatego Rzymianina, wybudowaną gdzieś w I / II w. n.e. i kilkukrotnie przebudowywaną. Ostania rozbudowa miała miejsce już po niszczących Kourion trzęsieniach ziemi (V w.). To ogromny kompleks mieszkalny wraz z łaźniami, z dobrze zachowanymi na podłogach kolorowymi mozaikami, stanowiącymi dziś jego główną atrakcję.
Nieco poniżej najbardziej znany stąd obiekt – rzymski teatr, wybudowany prawdopodobnie w II w., zrekonstruowany w czasach współczesnych. Mieścił ok.3 tys. widzów. Nieco na zachód, na uboczu innych ruin znajduje się kolejny rzymski dom, dużo mniej atrakcyjny wizualnie od domu Eustoliusa, pochodzący z I / II w. i zniszczony w IV w. przez trzęsienie ziemi.
Na wzgórzu na zachód znajdują się robiące największe wrażenie pozostałości Kourionu. Przede wszystkim są to ruiny wczesnochrześcijańskiej bazyliki, będącej prawdopodobnie siedzibą pierwszych biskupów Kourionu, wybudowanej z dużym rozmachem gdzieś w początkach V w. Za nią znajduje się dawna rzymska agora, centrum miasta, otoczona niegdyś ważnymi budynkami publicznymi i handlowymi. Za agorą z kolei znajduje się kompleks publicznych łaźni oraz pozostałości miejskiej fontanny (nymfaneum). Wszystkie te elementy zajmują imponującą przestrzeń, i choć zachowały się w niewielkiej wysokości, to jednak mówią dużo o potędze i wielkości miasta kilkanaście wieków temu.
Co istotne, z racji położenia na wzgórzu, ruiny Kourionu mają jeszcze jedną zaletę – rozciągają się z ich terenu wspaniałe widoki na cypryjskie wybrzeże. Panorama stąd jest naprawdę przednia. Gdzieś pomiędzy agorą a łaźniami znajduje się mały fragment, stanowiący najstarszą część zrujnowanego miasta – budynki z czasów hellenistycznych, najstarsze pochodzące z IV w. p.n.e.
Najdalej na zachód leżą, najczęściej pomijane przez turystów, kolejne prywatne wille. Zdecydowanie nie zawracajcie przy kompleksie publicznych łaźni – dalej ścieżka prowadzi do „domu Gladiatorów” oraz „domu Achillesa” – dwóch luksusowych rzymskich posiadłości, nazwanych od mozaik, znalezionych na ich podłogach. Jeżeli robią na Was wrażenie starożytne mozaiki, to warto przejść jeszcze te 100-200 metrów na zachód. Obie wille pochodzą z końcówki świetności Kourionu (III – IV w. n.e.) i zniszczone zostały przez trzęsienie ziemi w IV w.
Ruiny Kourionu są jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze. Może nie są imponujące pod względem jakości zachowania w czasach dzisiejszych, ale budzą podziw swoją rozległością. Wyobraźnia sama podpowiada, jak bardzo musiało tu kiedyś tętnić życie. Ostatnim elementem starożytnej metropolii, wartym zobaczenia, jest niewielkie Muzeum Archeologiczne Kourionu, znajdujące się w dzisiejszym Episkopi. Znajdziecie tu ważne znaleziska, odkopane podczas prac archeologicznych. Te, których nie wywieziono z Cypru podczas pierwszych, „pirackich” wykopalisk, prowadzonych przez okrytego złą sławą na wyspie amerykańskiego konsula z XIX w. (Luigi Palma di Cesnola), który szukał najcenniejszych skarbów, po czym sprzedawał je i wywoził z wyspy. Potem zresztą został dyrektorem Metropolitam Museum of Art w Nowym Jorku, w którym część skarbów z Cypru znajduje się do dziś.
Nieco na południe od wzgórza z ruinami Kourionu, już poza terenem stanowiska archeologicznego (prowadzi tu kierunkowskaz przy drodze wyjazdowej z ruin) znajdziecie jeszcze średniowieczny kościołek Agios Ermogenis, stojący ponoć w miejscu pochówku anatolijskiego męczennika. W okolicy odkryto archaiczną nekropolię z grobowcami pochodzącymi nawet z XII w. p.n.e. Jeden z nich uznawany jest nawet za grobowiec królewski – nie są one jednak udostępnione zwiedzającym.
Wyjeżdżamy z Kourionu – stanowiska archeologicznego, które zrobiło na nas zdecydowanie największe wrażenie na Cyprze. Polecamy je jako punkt obowiązkowy dla zainteresowanych historią podczas pobytu na wyspie. A my tymczasem w swojej opowieści kierujemy się na wschód – do Limassol. Atrakcje Limassol opiszemy Wam w kolejnym wpisie.
Pełna galeria zdjęć z ruin starożytnego Kourionu znajduje się na osobnej stronie naszego bloga oraz na naszym fanpage’u na Facebooku.
